II Liceum Ogólnokształcące im. Adama Asnyka

„Asnyk” to zasłużona dla polskości szkoła, która w ubiegłym roku obchodziła 100- lecie swojego istnienia.

Jest to najstarsza polska szkoła w regionie. Została założona przez polską inteligencję, która jeszcze u schyłku XIX wieku pragnęła kształcić swe dzieci w polskiej szkole. Na terenie ówczesnej Białej działały tylko szkoły niemieckie, a tamtejsze władze bardzo ostro wyrażały swój sprzeciw w sprawie utworzenia na tych terenach szkoły polskiej. Dzięki poparciu działaczy Towarzystwa Szkół Ludowych z Krakowa, ze składek ludności polskiej żyjącej na tych terenach oraz ogromnym staraniom Adama Asnyka, niestrudzonego bojownika o polskość, powstała w Białej pierwsza polska Szkoła Ludowa, pod budowę, której podpisał akt erekcyjny sam Adam Asnyk. W 1908 roku otwarto pierwszą klasę Prywatnego Gimnazjum Polskiego Towarzystwa Szkół Ludowych w Białej i otrzymało nazwę Prywatne Gimnazjum Realne im. Adama Asnyka w Białej Krakowskiej przy dawnej ul. Kolejowej (obecnej Legionów). W czasie I wojny światowej pełniło funkcję nie tylko oświatową, ale stanowiło ostoję polskości.

Po odzyskaniu niepodległości w 1919 r. Prywatne Gimnazjum Realne im. Adama Asnyka upaństwowiono. W latach międzywojennych „Asnyk” stał się szkoła wzorcową. Uczniowie wyróżniali się nie tylko dobrym przygotowaniem naukowym, ale także postawą patriotyczną i wysoką kulturą. W czasie II wojny światowej szkoła została przez Niemców zamknięta, a wielu nauczycieli i uczniów padło ofiarą okupanta. Po zakończeniu wojny z końcem marca 1945 roku podjęto naukę w wynajętym lokalu przy Placu Wolności 10, a do własnego gmachu Gimnazjum wróciło dopiero w styczniu 1946 roku. Tutaj trzeba było -organizować wszystko od podstaw.

Rok 1948 przyniósł szkole zmiany organizacyjne i przeniesiono ją do budynku przy ul. Broniewskiego 13, gdzie byliśmy przez 54 lata. Budynek ten należał do sióstr Zgromadzenia Córek Bożej Miłości. Wspomnienia wielu pokoleń absolwentów kojarzą się właśnie z tym budynkiem. Od 2002 r. szkoła funkcjonowała w budynku przy ul. Nadbrzeżnej, a od września roku 2008 r. znajduje się przy ul. Jutrzenki 13 na osiedlu Złote Łany.

W latach pięćdziesiątych władze szkoły i większość grona pedagogicznego starały się zachować tradycyjny, patriotyczny i oparty na prawdzie i uczciwości profil wychowania, mimo że był to szczytowy moment okresu stalinowskiego. W roku 1980 został odwołany ze stanowiska jeden z ukochanych dyrektorów, ponieważ z wielkim zaangażowaniem i odwagą bronił uczniów oskarżonych o tzw. działalność antypaństwową. W 70-tą rocznicę liceum na uroczystości w obecności partyjnych gości wszyscy obecni Asnyczanie od najmłodszych do najstarszych odśpiewali „Rotę”. Jednoczyła ich, jak zawsze jedna idea wielkiego Patrona – wolna Polska, wolni Obywatele, wolna myśl.

Tradycja, jaką wypracowała nasza szkoła przez szereg lat, spowodowała, że społeczność asnykowska żyje w przyjaznej, rodzinnej atmosferze, uczniowie są tu bezpieczni, a problemy, które się pojawiają, są rozwiązywane natychmiast z pozytywnym skutkiem. Dlatego właśnie przychodzą do nas kolejne pokolenia. W czasie przeszło 100-letniej działalności szkoły odnotowano wiele sukcesów jej absolwentów, którzy stali się znanymi osobistościami w świecie nauki, sztuki i sportu, a także innych dziedzin życia społecznego w kraju i poza jego granicami.